Το ιστορικό της «Ελευθεροτυπίας»

[ΘΑΛΕΙΑ]

Το ιστορικό της «Ελευθεροτυπίας»

Ένα εξαιρετικό κείμενο του Μάκη Γιομπαζόλια, που αποκαλύπτει το πώς στήθηκε η «Ε». Όταν οικοδομείται κάτι πάνω σε μια απάτη, δεν μπορεί να εξελιχθεί παρά σαν μια πελώρια απάτη…

http://giobazolias.blogspot.com/2008/11/blog-post_22.html



ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ : Ο τίτλος "κρέμασε" το όνειρο της "εφημερίδας των συντακτών"

Εδώ είμαστε πάλι, για να συνεχίσουμε την κατάθεση ψυχής. Για την ονειρική απόπειρα δημιουργίας μιας εφημερίδας των συντακτών της στην Ελλάδα. Και για την μεγάλη εξαπάτηση , που γκρέμισε το όνειρο. Που εκμεταλλεύθηκε την δυναμική του εγχειρήματος, τις αλλότριες ικανότητες και τον τίτλο της "Ελευθεροτυπίας". Που εγκλώβισε τους συντάκτες της, κωλοβομένους. Και πρόσθεσε στους τίτλους των ελληνικών παραδοσιακών εφημερίδων μίαν ακόμη. Την προοδευτικότερη ίσως. Την σοβαρή και εμφανιζόμενη ως ανεξάρτητη . Αλλά εφημερίδα - και αυτή - του "αφεντικού" της.

Είπαμε για τις συνθήκες, τις συγκυρίες, τις επαφές, τις διαδικασίες και τα πρόσωπα, που έπαιξαν ρόλο, για να φτάσει η "Ελευθεροτυπία" στην παραμονή έκδοσής της. Αφού συμφωνήθηκαν και διακηρύχθηκαν οι αρχές, που κατοχύρωναν την δημοκρατική λειτουργία και την ανεξάρτητη και πολυφωνική έκφραση της εφημερίδας. Τον δημοσιογραφικό της έλεγχο, από την Συντακτική Επιτροπή της. Τον αποφασιστικό ρόλο της συνέλευσης των συντακτών για την πορεία της. Και την γαλαντομία των - άγνωστων μέχρι τότε στο ευρύ κοινό - χρηματοδοτών της, να παραχωρήσουν στους συντάκτες το 80% των κερδών της νέας έκδοσης.

Όλα ξεκίνησαν καλά και ανθηρά. Είμαστε τυχεροί όσοι ζήσαμε τις εργώδεις εκείνες ημέρες και ιδιαίτερα την τελευταία κρίσιμη νύχτα πριν από την έκδοση του πρώτου φύλου της νέας εφημερίδας. Κανένας από τους 80 περίπου πρώτους συντάκτες του ξεκινήματος για το μεγάλο όνειρο δεν σταμάτησε να τρέχει, να βρίσκει θέματα και να γράφει, με όρεξη μεγάλη και ενθουσιασμό πρωτόγνωρο. Δημιουργούσαμε την "εφημερίδα μας", την πρώτη στην Ελλάδα "εφημερίδα των συντακτών".

Πολύς ιδρώτας στο παλαιό κτίριο του "Έθνους", στην οδό Κολοκοτρώνη 15 της Αθήνας. Με χαρές και αγκαλιές και τραγούδια όμως. Ναι, όπως σας το λέω. Και κανένας μας δεν έφυγε απο εκεί το τελευταίο βράδυ, πριν τυπωθεί το πρώτο φύλλο της "εφημερίδας των συντακτών" από το παμπάλαιο πιεστήριο του "Έθνους". Μέχρι να πάρουμε στα χέρια μας τα πρώτα ανάτυπα της "Ελευθεροτυπίας", που μόλις γεννιόταν.

Κάποιοι δάκρυζαν. Κάποιοι μουτζούρωναν, με τα νωπά μελανωμένα πρώτα ανάτυπα, τα χέρια και το πρόσωπό τους. Κάποιοι έπιναν ιδρωμένοι το ποτό τους. Και όλοι ξέσπασαν σε χειροκροτήματα και κραυγές αγαλλίασης, μπροστά στο "παιδί" τους. Το φρεσκοτυπωμένο πρώτο φύλο της "εφημερίδας τους". Και τραγουδούσαν. Και αστειεύονταν. Και έπαιζαν, μεγάλοι άντρες και γυναίκες, σαν παιδιά.

Το πρώτο πράγμα που σκέφτονταν οι ψυχραιμότεροι, εκείνες τις ώρες, ήταν το θέμα που θα έγραφαν την επόμενη, για το δεύτερο φύλο της "εφημερίδας μας". Και το μόνο που δεν σκέφτονταν ήταν το...λογιστήριο, ο μισθός και το 80% των κερδών.

Ήταν οι ώρες που ο σεναριογράφος θα έγραφε ακριβολογώντας : Συνάντησα και ευτυχισμένους δημοσιογράφους ! Που έκλαιγαν σαν μικρά παιδιά από την χαρά της δημιουργίας τους... Στην μεταχουντική Ελλάδα της Δημοκρατίας και της ελπίδας. Τον Ιούλιο του 1975 !

Και όμως το μεγάλο όνειρό μας είχε ήδη γκρεμισθεί, μόλις εκείνο το βράδυ. Χωρίς να το ξέρουμε φυσικά όλοι, εκτός τεσσάρων ανθρώπων : Των χρηματοδοτών Κίτσου Τεγόπουλου και Χρήστου Σιαμαντά. Του διευθυντή μας Αλέκου Φιλιππόπουλου. Και του νομικού συμβούλου των χρηματοδοτών, μετέπειτα υπουργού Ευάγγελου Γιαννόπουλου, γαμπρού σημειωτέον του Κίτσου Τεγόπουλου. Του μακρονησιώτη παλαιού ΕΔΑϊτη. Του αντιχουντικού εμιγκρέ που γύρισε από το Παρίσι. Του εκδότη βιβλίων, που ήθελε να γίνει εκδότης εφημερίδας. Και τα κατάφερε "πουλώντας" τους πάντες και τα πάντα.

Μήνες αργότερα μάθαμε, πώς καταστράφηκε το όνειρό μας εκείνο το πρώτο βράδυ πριν από την έκδοση της "Ελευθεροτυπίας".

Ο Αλέκος Φιλιππόπουλος, ο άνθρωπος που ονειρεύτηκε πρώτος την "εφημερίδα των συντακτών". Και ηγήθηκε της μεγάλης προσπάθειας, στήνοντας αυτήν την εφημερίδα. Ο δημοσιογράφος που όλοι ξέραμε, όλοι σεβόμασταν και αναγνωρίζαμε. Ο διευθυντής που όλοι μας ακολουθήσαμε στην μεγάλη και συναρπαστική περιπέτεια. Αυτός ο άνθρωπος έκανε, εκείνο το πρώτο βράδυ, το μοιραίο , για τον ίδιο και για όλους μας, λάθος. Πιεζόμενος και εκβιαζόμενος από δόλιους ανθρώπους. Αλλά έκανε λάθος.

Συνεπαρμένος από το απίστευτο γεγονός, ότι το μεγάλο όνειρο του γινόταν πραγματικότητα, δεν είχε φροντίσει, όπως όλοι μας λάθος πιστεύαμε, να κατοχυρώσει τον εαυτό του, ως εκπρόσωπό μας και όλους εμάς απέναντι στους χρηματοδότες. Πιστεύαμε, ότι δεν θα είχε παραδώσει τον ιδιοκτησίας του, μαγικό για την εποχή, τίτλο "Ελευθεροτυπία", χωρίς να κατοχυρώσει και νομικά την εξουσία των συντακτών στην νέα εφημερίδα. Και "την πατήσαμε" συλλήβδην. Από την δική του ενθουσιώδη αφέλεια. Και από την στυγνή δολιότητα των χρηματοδοτών. Κυρίως του μακρονησιώτη ΕΔΑίτη Κίτσου Τεγόπουλου.

Αυτά που αργότερα πληροφορηθήκαμε, ότι συνέβησαν, εκείνο το μοιραίο βράδυ, ήταν τα εξής:
Έλάχιστες ώρες πριν πάει στο πιεστήριο το πρώτο φύλο της νέας εφημερίδας, οι χρηματοδότες κάλεσαν τον Φιλιππόπουλο "ιδιαιτέρως" σε ένα γραφείο της εφημερίδας. Και εκεί, μπροστά στον νομικό τους σύμβουλο Ευάγγελο Γιαννόπουλο, του παρουσίασαν, γραμμένα πρόχειρα σε φύλα απλού δημοσιογραφικού χαρτιού, δύο κείμενα που του ζήτησαν να υπογράψει.

Με το ένα , παραχωρούσε τον τίτλο "Ελευθεροτυπία" στην εταιρία του Κίτσου Τεγόπουλου.
Και με το άλλο παραχωρούσαν στον Φιλιππόπουλο το 1/3 από το δικό τους 20% των κερδών της νέας εφημερίδας. Για την ακρίβεια, ο μισθός του Φιλιππόπουλου θα προσθέτονταν στο 20% και το σύνολο θα διαιρείτο δια τρία, για να πάρουν από ένα τρίτο ο Τεγόπουλος, ο Σιαμαντάς και ο Φιλιππόπουλος.

Ο διευθυντής αρνήθηκε αρχικά. Είπε, ότι τον τίτλο δεν τον παραχωρούσε σε οποιοδήποτε άτομο αλλά τον προσέφερε στην κοινή προσπάθεια όλων.

Οι χρηματοδότες αντέτειναν, ότι όλα αυτά τα "νομικίστικα" θα τα τακτοποιούσαν όλοι μαζί ηρεμότερα τις επόμενες ημέρες. Δεσμεύονταν άλλωστε όλοι από τις δημόσιες διακηρύξεις τους, που θα δημοσιεύονταν μάλιστα στο πρώτο φύλο της νέας εφημερίδας. Ήταν όμως - του είπαν - αναγκαίο να μεταβιβάσει τον τίτλο στην εταιρία του Τεγόπουλου, για να μπορεί νομότυπα το νομικό πρόσωπο της "Ελευθεροτυπίας" να κάνει οικονομικές συναλλαγές, από την πρώτη κιόλας ημέρα. Με το πρακτορείο διανομής Τύπου. Με τους διαφημιζόμενους. Με το κράτος. Ακόμη και για να πληρώνει νομότυπα το προσωπικό.

Ο Φιλιππόπουλος είχε μπροστά του την ανάγκη να βγάλει, σε λίγες ώρες, το πρώτο φύλο της "εφημερίδας των συντακτών". Είχε μπροστά του τις διακηρύξεις απέναντι στους συντάκτες του. Είχε μπροστά του την προσμονή ενός λαού, που περίμενε την διαφημισμένη πρωτοποριακή εφημερίδα. Ή θα τα κατέστρεφε όλα ή θα προχωρούσαμε, με το ρίσκο της ασάφειας. Και το ενδεχόμενο να μείνουμε όλοι, ο διευθυντής, οι συντάκτες και το μεγάλο εγχείρημα "ξεκρέμαστοι".

Επέλεξε το δεύτερο. Ποντάροντας - λάθος όπως αποδείχθηκε- στην "μπέσα" και των χρηματοδοτών. Που όμως δεν φάνηκε ποτέ. Και έκανε ο Φιλιππόπουλος το τεράστιο λάθος να υπογράψει. Ερήμην των συντακτών. Που έτρεμαν περιμένοντας το πρώτο φύλο της "εφημερίδας τους". Υπέγραψε, για χάρη τους και για χάρη του μεγάλου εγχειρήματος, όπως αργότερα απολογήθηκε. Και πιθανότατα αυτό το εννοούσε. Αλλά, με την τζίφρα του εκείνη, υπέγραψε την καταδίκη των συντακτών και την καταστροφή του ονείρου της "εφημερίδας τους".

Οι χρηματοδότες, με εκείνη την υπογραφή, πήραν τον τίτλο και την κατά νόμο πλήρη ιδιοκτησία της νέας εφημερίδας. Αναγορεύθηκαν σε παραδοσιακούς εκδότες της. Και απέκτησαν πολύ σοβαρής αξίας περιουσιακό στοιχείο. Του οποίου κανείς πια δεν θα μπορούσε να τους αμφισβητήσει την κυριότητα, με βάση το ισχύον - και τότε και τώρα - αστικό και εμπορικό δίκαιο του ελληνικού κράτους.

Οι συντάκτες μπορεί να θριαμβολογούσαν, για την έκδοση της "εφημερίδας τους". Αλλά , καθώς δεν γνώριζαν, τί είχε μεσολαβήσει, έσφαλλαν. Η "εφημερίδα τους" ήταν πια εφημερίδα των Κίτσου Τεγόπουλου και Χρήστου Σιαναντά. Οι συντάκτες ήταν πια απλοί υπάλληλοί τους. Και ο Φιλιππόπουλος, που θεωρούσαν ζωντανή εγγύησή τους, ήταν ήδη με το ένα πόδι εκτός της "εφημερίδας των συντακτών", που αυτός είχε δημιουργήσει. Και η οποία, με μια υπογραφή που εκβιάσθηκε και αφελώς δέχθηκε να βάλει, είχε κιόλας γίνει μια ακόμη "εφημερίδα των αφεντικών".

Εκεί, όλο το "έργο" τελείωσε. Πριν καλά καλά ξεκινήσει. Με τους συντάκτες να νομίζουν, ότι έβγαλαν την "εφημερίδα τους". Αλλά στην πραγματικότητα να είναι αναλώσιμοι υπάλληλοι. Και με τους χρηματοδότες να ξέρουν, ότι απέκτησαν μια εφημερίδα που ουσιαστικά δεν τους ανήκε. Αλλά την απέκτησαν "κατά τον ισχύοντα νόμο". Και αυτό ήταν που μετρούσε τυπικά. Όλα τα άλλα ήταν πλέον κωμικά φληναφήματα.

Θα δούμε, σε επόμενο σημείωμα, πώς οι χρηματοδότες "έρριξαν" οριστικά τους συντάκτες. Πώς κουρέλιασαν στυγνά τις διακηρυγμένες αρχές της νέας εφημερίδας. Πώς δίχασαν το προσωπικό. Πώς ξεπέταξαν τον ίδιο τον Φιλιππόπουλο. Πώς κάποιοι "μηδίσαντες" δημοσιογράφοι τους "αβαντάρισαν". Πώς ο Τεγόπουλος "έρριξε" και τον συνεταίρο του. Για να κερδίσει, τυπικά και ουσιαστικά πλέον, την "εφημερίδα του". Με την οποία έκανε τα επιχειρηματικά και πολιτικά του παιχνίδια. Και απέκτησε εξουσία και πλούτη. Όπως όλοι οι παραδοσιακοί εκδότες.

Εδώ θα είμαστε...