αρχή του σχολικού έτους: «ουδέν καινόν, όλα κενά»

[Νατσιός Δημήτρης]

αρχή του σχολικού έτους: «ουδέν καινόν, όλα κενά»

Ευτυχώς ο αγιασμός, κατά την έναρξη του σχολικού έτους, η τόσο συγκινητική και χαρούμενη αυτή τελετή (ορθότερα ακολουθία) δεν έχει μπει ακόμη στο στόχαστρο των πολυπολιτισμικών. Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος με την ευλογία της Εκκλησίας μας, με τις ευχές των γονέων, ξεκινάμε το γλυκόπικρο, κατά τον Αριστοτέλη – «ρίζαι πικραί, καρποί γλυκείς- ταξίδι της μάθησης και της αγωγής.

Χρησιμοποιώ επίτηδες τον όρο αγωγή, διότι, λησμονούμε πως το σχολείο ασκεί (ή ασκούσε) και διαπλαστικό ρόλο, μορφώνει χαρακτήρες. Σήμερα δυστυχώς η Παιδεία διέρχεται απανταχού του κόσμου βαθύτατη κρίση, επειδή εγκατέλειψε την ψυχή του παιδιού και στράφηκε στον εγκέφαλό του. Κατάντησε γέμισμα σκόρπιων και άχρηστων εν πολλοίς γνώσεων.

Όμως, «παιδεία εστί ου την υδρία πληρώσαι, αλλά ανάψαι αυτήν». Αυτή η φράση – Παρθενών του Πλάτωνα συμπυκνώνει, συνοψίζει όσα βιώνουμε τω καιρώ ετούτω. Αντιμετωπίζουμε τους μαθητές σαν υδρίες, άδεια κανάτια, τα οποία μπουκώνουμε με μύριες πληροφορίες, με αποτέλεσμα και το σχολείο να περιφρονούν, αλλά, κυρίως, χωρίς να εκπληρώνουμε την υψηλή αποστολή μας. Μένουμε στο «πληρώσαι» (το αρχαίο ρήμα πληρόω – ώ, σημαίνει γεμίζω, από δω το επίθετο πλήρης) και το «ανάψαι», η πυρπόληση των ψυχών με τον «ήλιο» της Παιδείας, γράμμα κενό. («Την παιδείαν είναι έτερον ήλιον τοις παιδευομένοις», η παιδεία είναι άλλος ήλιος, δίδασκε ο Ηράκλειτος). Σήμερα η εκπαίδευση, σύμφωνα και με το περίεργο ευφυολόγημα-ανοητολόγημα «να συνδεθεί η εκπαίδευση με την παραγωγή», υπηρετεί αποκλειστικά τις ανάγκες του κράτους, της βιομηχανίας και των επιχειρήσεων. Όπως προσφυώς λέχθηκε «αφ’ ότου έκανε στόχο της το δίπλωμα, γεμίσαμε διπλωματούχους και οι πνευματικοί άνθρωποι εξαφανίστηκαν».

Ανυποψίαστοι οι εκάστοτε ταγοί της Εκπαίδευσης για τον ανθρωποποιό ρόλο του σχολείου. Καταφαίνεται αυτό στα χιλιομασημένα, ανιαρά, ξέπνοα, κοινότοπα διαγγέλματα επί τη ενάρξει του σχολικού έτους. Με ξέχειλη αισιοδοξία και ευαρέσκεια, εντοπίζουν το λόγο τους στα τετριμμένα. «Οι δάσκαλοι και οι καθηγητές είναι στη θέση τους. Κενά δεν υπάρχουν. Τα βιβλία και αυτά αναμένουν τους παραλήπτες μαθητές». Όλα μέλι γάλα. Μερικά ευχολόγια και εκκωφαντικές προθέσεις και…καληνύχτα σας. Βγάλτε τα πέρα μόνοι σας. Ούτε ίχνος αυτοκριτικής, καμιά επισήμανση για το «στραβό μας αρμένισμα», για την απογοήτευση των δασκάλων, την ακηδία και ραθυμία του μαθητόκοσμου. «Σβησμένες όλες οι φωτιές/ οι πλάστρες μες στην χώρα» (Παλαμάς).

Πνιγηρότατη η ατμόσφαιρα πάνω από τα κεφάλια μας, τα σωθικά της πατρίδας μας σαπίζουν απ’ όλη αυτήν την περιρρέουσα ασχήμια, «ουδέν καινόν, όλα κενά». Και πώς τα καταφέρνουν οι πολιτικοί μας, αντί να ασχολούνται αυτοί με τα προβλήματα του λαού, να ασχολείται ο λαός με τα προβλήματα τα δικά τους. («Όσο περισσότερο γνωρίζω τους εκπροσώπους του λαού, τόσο περισσότερο θαυμάζω τους σκύλους μου», έλεγε ο Γάλλος Λαμαρτίνος). Δυστυχώς, πέραν των λαμπρών εξαιρέσεων, η πλειονότητα είναι ένα ευκαιριακό συνονθύλευμα συμβιβασμένων καιροσκόπων, που άγονται και φέρονται («άγω και φέρω» σημαίνει λεηλατώ. Αυτό είναι ψυχές λεηλατημένες, δηλαδή άδειες, νεκρές), από την ανικανοποίητη φιλαρχία, φιληδονία και φιλοχρηματία τους. Αποσβολωμένος ο ευκολόπιστος και προδομένος λαός παρακολουθεί τις προκοπές και τις πομπές τους. Κότερα, βίλες απροσπέλαστες, νομότυπες ανομίες, ηθικολογίες καρυκευμένες με εκλιπάρηση για οίκτο… για παιδεία θα μιλάμε τώρα.

«Ως τώρα όλοι βαλθήκαμε να καταβροχθίσουμε την Ελλάδα. Η στάθμη αυτής της τροφοδοσίας ολοένα και κατεβαίνει. Σε λίγο θ’ αρχίσει να μας τρώει εκείνη», γράφει μελαγχολικά ο καθ’ ημάς Σεφέρης. Αν δεν στρωθούμε, αν δεν σοβαρευτούμε, αν δεν μας «πιάσει το ελληνικό μας» (Μυριβήλης) για να φτιάξουμε μια παιδεία για τον δικό μας τόπο, όλα αυτά τα εξαθλιωτικά φαινόμενα θα αυξηθούν μέχρι αηδίας. «Δεν γυρεύει εξωφρενικά πράγματα αυτός ο λαός, έτσι απλός και λιτοδίαιτος καθώς συνηθίσαμε να λέμε πως είναι. Θέλει εργασία και μια ζωή ανθρωπινή, σχολεία για τα παιδιά του και κάποια κοινωνική πρόνοια. Και κάτι ακόμη. Θέλει να τον σέβονται. Να μην έχει το αίσθημα πως τον περιφρονούν, πως δεν τον λογαριάζουν για τίποτα. Τούτο είναι το πρώτο που πρέπει να βάλει στο νου όποιος καταγίνεται μαζί του». Στρωτές, όμορφες κουβέντες από τον Γιώργο Θεοτοκά. Πλην του «λιτοδίαιτος και απλός», ο λαός μας τέτοιος είναι. Η απλότητα κα η ολιγάρκεια δυστυχώς χάθηκαν. Με τις συνεχείς τηλεοπτικές αναθυμιάσεις, με «Μεγάλη Ιδέα» το «φάγωμεν, πίωμεν, αύριο γαρ αποθνήσκωμεν» και με το λαμπρό παράδειγμα των πολιτικών και παραπολιτικών απωλέσαμε το ρωμέηκο ήθος.

Μια παρένθεση για τον πάμπλουτο υπουργό, που θα τελειώσει την καριέρα του πλουσιότερος και όχι ενδοξότερος. «Δει τον αγαθόν άρχοντα παυόμενον της αρχής μη πλουσιότερον αλλ’ ενδοξότερον γεγονέναι» θα πει ο Στοβαίος. Γι’ αυτόν, λοιπόν τον «αγαθόν», με την σημερινή έννοια, άνδρα, έγραφε ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: «ολέθριον γαρ το πάθος εστίν, ουκ έστι μη αδικούντα πλουτείν…
Τι ουν, φησίν αν παρά πατρός δέξηται τον κλήρον; Τα εξ αδικίας συλλεγέντα εδέξατο». Δηλαδή: «Είναι ολέθριο το πάθος της πλεονεξίας και δεν είναι δυνατόν, δεν είναι δυνατόν να πλουτίζει κανείς χωρίς να αδικεί… καλά, ισχυρίζονται μερικοί, κι αν κληρονομήσει περιουσία από τον πατέρα του (ή τα πεθερικά του); Κληρονόμησε αυτά που συγκεντρώθηκαν με αδικία». («Εις Α΄ Τιμ. ομιλία, ΙΒ΄ 3, Ε.Π.Ε. 23,320). Αυτά γιατί μας παίρνουν και μας περνούν για χαζούς.

Το κουδούνι θα σημάνει την Πέμπτη 11 Σεπτεμβρίου, την έναρξη του σχολικού έτους. Ακόμα μια χρονιά που περιμένουμε μάταια, που ποθούμε μια εκπαιδευτική αναγέννηση. Που όλο «την περίμενε/ κι όλο κίναε για να ‘ρθη/ κι όλο συντρίμμι χάνονταν/ στο γύρισμα των κύκλων», όπως γράφει ο Παλαμάς. Μόνη παρηγοριά η χαρά και η δροσιά των μικρών μας μαθητών…

Δάσκαλος - Κιλκίς