Βάρναλης: Το «ξυπνητήρι» της Συνείδησης

[ΘΑΛΕΙΑ]

Βάρναλης: Το «ξυπνητήρι» της Συνείδησης



«Απ’ τα τσακάλια δε γλιτώνεις μ’ εφκές και παρακάλια…
Κι αν είναι ο λάκκος σου βαθύς,
χρέος με τα χέρια σου να σηκωθείς.»

Σαν σήμερα, 14 Φεβρουαρίου του 1884, γεννήθηκε ο μεγάλος, Επαναστάτης ποιητής, Κώστας Βάρναλης.

Το «συνταρακτικό μοτίβο» που διαπερνάει το έργο του Βάρναλη και τον καθιστά σύγχρονο και επίκαιρο, είναι το «ξύπνημα» της ταξικής συνείδησης (το «ξύπνημα του λαού): «Το κεφάλι του λαού. Να το πρόβλημα!».

Ένα τέτοιο «ξυπνητήρι» ήθελε ο Βάρναλης να είναι και το έργο του…

Παραθέτουμε δύο αποσπάσματα από την εξαίρετη ανάλυση του Μανόλη Λαμπρίδη: «Η ταξική συνείδηση στο έργο του Κ. Βάρναλη»:

«Η συνείδηση του λαού, του μεγάλου πλήθους που ζει μέσα στη φτώχεια, μα και μέσα στην πρόληψη, τη συνήθεια, το σκοταδισμό, την αντιδραστικότητα. Η συνείδηση του άθλιου και εξαθλιωμένου πλήθους – αυτό είναι ένας από τους κύριους καημούς, η μεγάλη έγνοια που διατρέχει το έργο του Κ. Βάρναλη.
Η αντινομία της προχωρημένης συνείδησης ανθρώπων άξιων (που δεν είναι ούτε πεινασμένοι ούτε κουρελήδες) και της καθυστερημένης και “αλλοτριωμένης” συνείδησης ενός “λαού” (που η αστική κοινωνία τον απομυζά και δεν του παρέχει τίποτα) είναι από τα κεντρικά ηθικά προβλήματα.
Η έντονη παρουσία αυτού του ηθικού προβλήματος που, συνταρακτικό μοτίβο, διαπερνάει το έργο του Ποιητή, το κάνει σύγχρονο και επίκαιρο…»

«Ο Βάρναλης σ’ όλη του την πνευματική και ηθική πορεία κατατρύχεται από την αντινομία που υπάρχει ανάμεσα στην ιδέα να βάλουμε στο μυαλό του κόσμου μια επαναστατική συνείδηση φτιαγμένη από τη διανόηση, τη φιλοσοφία, την ποίηση, -- και στην ιδέα ότι το ξεσκλάβωμα του κόσμου δεν μπορεί να είναι παρά το προϊόν της αυτόνομης και αυτοδύναμης δραστηριότητας των εργαζομένων».

Ο Βάρναλης δεν έπαψε ούτε στιγμή να αποκαλύπτει την ανήθικη και απάνθρωπη ουσία της καπιταλιστικής κοινωνίας, με καταπληκτική διαύγεια: Οξυδέρκεια, απλότητα, επινοητικότητα, σαρκασμό και χλεύη

Μανόλης Λαμπρίδης: «Σε όλο του το έργο συναντάμε επιγραμματικές διατυπώσεις, εναργείς εικόνες, σε άπειρες παραλλαγές, για το βούρκο του «Ελεύθερου Κόσμου», το εγωισμό, το συμφέρον, την ευτέλεια, τη χαμέρπεια, την αναισχυντία, τη γύμνια από κάθε αξία».

Είμαστε περ’ απ’ το καλό και το κακό
περ’ από φόβο και ντροπή και λογικό

σκοτωνόσαστ’ εσείς να ζήσω εγώ
και πάντα εγώ νικάω γιατί νογώ

Τα πάντα πράξε και τα πάντα πούλα
σαν έχεις του εθνικόφρονα τη βούλα…

Τα πάντα πράξε και τα πάντα φτύσε
μονάχα, μαύρε, κόκκινος μην είσαι

Τέλος, ο σατιρικός οίστρος του Βάρναλη είναι εκπληκτικός και αποκαλυπτικός. Παρουσιάζει του «νέου τύπου υπερανθρώπους», τους δικτάτορες, σαν «γουρούνια εκ γενετής»:
«Δικτάτορας! Ολ’ η κοπριά του αιώνα
Κοιλοπονούσε για να τον ξεράσει».

Η απόλυτη συνείδηση των κυρίαρχων:
«Κανένας δεν θα στοχάζεται, δε θα μιλάει και δε θα βούλεται. Εγώ μονάχα θα στοχάζομαι, θα μιλώ και θα θέλω».

Αυτές δεν είναι και οι επιδιώξεις της πλανητικής χούντας, της Νέας Τάξης και των δωσίλογων ανδρεικέλων τους;

Τόσο τραγικά επίκαιρος είναι ο Κ. Βάρναλης…