ΘPYMMATA TOY EPΩTA

[Θ.Π.]

ΣΕΞOΥΑΛΙΚΗ ΠΑΡΕΝOΧΛΗΣΗ


Η γυναίκα ζει κάτω από το μόνιμο φόβο της διάχυτης βίας. Καθημερινά και παντού βρίσκεται εκτεθειμένη σε άπειρες μορφές φυλετικής βίας: Στη γυναίκα αντανακλάται η βία στην πολλαπλή κοινωνική της διάσταση και σε όλη την ποικιλία των μορφών της.

Μια αχαλίνωτη μορφή βίας κατά των γυναικών είναι η σεξουαλική παρενόχληση: Ανεπιθύμητη λεκτική ή σωματική συμπεριφορά με σεξουαλικό περιεχόμενο - από υπονοούμενο έως βιασμό.

Η σεξουαλική παρενόχληση δεν είναι απλώς μια μορφή βίας που προσβάλλει την αξιοπρέπεια της γυναίκας, είναι και μια απωθητική κατάχρηση εξουσίας: Αντανακλά τη διάκριση των φύλων και εκφράζει την ανισότητα ανάμεσα στα φύλα.

Εκεί όπου εκδηλώνεται η κατάχρηση της εξουσίας κατά των γυναικών σε όλο το πλάτος και εύρος της είναι ο χώρος εργασίας. Στο χώρο αυτόν ασκείται όλη η πολυεδρικότητα της βίας: Η ιεραρχημένη εξουσιαστική βία των εργοδοτών, των διευθυντών, των προϊσταμένων και η απλή φυλετική βία των συναδέλφων ή πελατών...

Αυτή η βία που διαχέεται παντού στο χώρο εργασίας εξαναγκάζει τη γυναίκα σε μια τέτοια «προσαρμογή» που της αλλοιώνει τη συμπεριφορά και ακρωτηριάζει τις δυνατότητες: Πρέπει να είναι υποταγμένη, υπάκουη, να μη διεκδικεί, να μην επιδεικνύει ξεχωριστές ικανότητες οι οποίες θα αμφισβητούν την εξουσία και την ανωτερότητα των ανδρών...

Oποιαδήποτε, βεβαίως, «προσαρμογή» όχι μόνο δεν «ελαττώνει» τη σεξουαλική παρενόχληση, αλλά την ενισχύει.

Το πιο συνηθισμένο σενάριο της σεξουαλικής παρενόχλησης είναι τούτο: Στην αρχή ο άντρας δημιουργεί μια φιλική ατμόσφαιρα. Συνεχίζει με υπονοούμενα και διφορούμενες προτάσεις. Αν δεν «ανακοπεί» αυτή η πρώτη φάση περνάει σε ανοικτά σεξουαλικά πειράγματα και προτάσεις, χειρονομίες και πιέσεις, που συχνά καταλήγουν σε κανονική επίθεση...

Αν η γυναίκα επιμένει στην άρνηση, αρχίζει η φάση της εκδίκησης ανάλογα με το βαθμό εξουσίας που διαθέτει ο άντρας. Αρχίζουν οι προσβολές, οι συκοφαντίες, οι απορρίψεις, οι απειλές. Δημιουργείται ένα κλίμα ψυχολογικής εξόντωσης της γυναίκας, που συχνά την οδηγεί σε απόγνωση και στη συνέχεια σε παραίτηση.

Η σεξουαλική παρενόχληση είναι μια μορφή βίας όχι μόνο «αισχρή», αλλά και φασίζουσα. Προτείνει μια εξευτελιστική εικόνα της γυναίκας σαν «τρύπα» και παράλληλα υπερτονίζει το ανδρικό πρότυπο κυριαρχίας: Μία συμπεριφορά και μία γλώσσα που είναι σημασιολογικά «φασιστική».

Ταυτόχρονα αποκαλύπτει τη συναισθηματική ανεπάρκεια των αντρών, το φόβο τους και την ανικανότητά τους να αναπτύξουν σχέσεις πραγματικής επικοινωνίας και πληρότητας με το άλλο φύλο.

Η σεξουαλική παρενόχληση δίνει το στίγμα της «αρσενικής δυστυχίας». Μια δυστυχία που γίνεται ανεκτή με το ταπεινωτικό παιχνίδι της εχθρότητας κατά της γυναίκας. Ένα παιχνίδι που παίζεται με ιδιαίτερη ένταση από κείνους που έχουν και τα πιο μεγάλα ψυχικά προβλήματα...


ΤO ΓYMNO ΠOΛYTEΛEIAΣ



Τα εξωπραγματικά πρότυπα σκοτώνουν το σεξ. Oι έρευνες αποδεικνύουν ότι μία από τις αιτίες της «ερωτικής ψυχρότητας» είναι το πρότυπο της τεχνητής ομορφιάς που προβάλλεται μέσω του σεξουαλικού θεάματος.

Με την εμπορευματοποίηση του σεξ, το πρότυπο της γυναικείας ομορφιάς μεταβλήθηκε σιγά σιγά σε πρότυπο τεχνητής ή «μοντέρνας ομορφιάς». Γλωσσικό αποτύπωμα: Η προβολή του γυμνού, η μεγέθυνση και η διαστρέβλωση του γυναικείου σώματος σε χιλιάδες παραλλαγές, για κάθε γούστο, στους τοίχους, στον κινηματογράφο, στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

Βεβαίως, το γυμνό θεωρήθηκε ως ένα ακόμα βήμα για την κατάλυση των ταμπού. Ωστόσο, συγκαλύφτηκε μια ουσιαστική λεπτομέρεια: Αν είναι απελευθερωτικό το γεγονός να εμφανίζονται γυμνά χωρίς να δραματοποιείται το συμβάν, δεν είναι καθόλου απελευθερωτικό το γεγονός, όταν αυτά τα γυμνά είναι έργο εμπορικής και βιομηχανικής επιλογής, του φωτισμού και των χρωμάτων, του μακιγιαρίσματος και του ρετουσαρίσματος των λεπτομερειών που αλλοιώνουν την πραγματικότητα.

Το γυμνό πολυτελείας και του «καλού γούστου» είναι εξαιρετικά ωραιοποιημένο. Επιβάλλει ένα πρότυπο επιθυμίας, αλλά αυτό το πρότυπο δεν είναι πραγματικό. Η χρήση αυτού του γυμνού δεν εμφανίζει ποτέ έτσι όπως είναι, αλλά προβάλλει μια ψεύτικη εικόνα: Τη βιομηχανική εξιδανίκευση της γυναίκας. O Oυμπέρτο Έκο παρατηρεί:

«Δεν φτάνει να λέμε ότι η γυμνή γυναίκα των ΜΜΕ δεν είναι ποτέ πραγματικά στη «διάθεσή μας»: Ταυτόχρονα κάνει λιγότερο ελκυστικές (και σχεδόν ενοχλητικές) τις αληθινές γυναίκες. Δεν τις φέρνει κοντά μας, αλλά τις απομακρύνει. Δηλαδή τις κάνει μία γελοία απάντηση σε μια επιθυμία που εντάθηκε με πολύ διαφορετικές υποσχέσεις. Προτείνει επομένως μια πρόθεση απόκτησης που στην πραγματικότητα είναι ώθηση προς την αποξένωση, την απουσία, το θάνατο».

Η θεατρική, λοιπόν, παράσταση του γυμνού πολυτελείας υποδουλώνει τη σεξουαλική φαντασία και αυξάνει τη σεξουαλική αδιαφορία και εχθρότητα. Oι πωλητές, από το πολύ γυμνό, κατάληξαν να αφυδατώσουν τον έρωτα και να βγάλουν κάθε συναίσθημα από το σεξ. Η οργή, συνεπώς, των φεμινιστριών για την ψεύτικη, ωραιοποιημένη εικόνα της γυναίκας έχει δύο όψεις: Από τη μια διαμαρτύρονται γιατί αντιλαμβάνονται ότι τις θεωρούν αντικείμενα και από την άλλη μελαγχολούν γιατί τις απομακρύνουν από τον άντρα με το προτεινόμενο μοντέλο του «σκεύους πολυτελείας».

Η ΓΛΩΣΣA THΣ ... MONAΞIAΣ



Όταν οι άνθρωποι μετατρέπονται σε γρανάζια της κοινωνικής μηχανής, οι σχέσεις τους αλλοτριώνονται, η γλώσσα τους αφυδατώνεται. O ζωντανός και φλογερός λόγος είναι πάντοτε το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης του ατόμου με τον κόσμο. Το τραγικό στοιχείο της υπερκαταναλωτικής εποχής μας είναι η αποκοπή του ατόμου από τον εξωτερικό κόσμο.

O άνθρωπος σήμερα παραμένει τελείως μόνος, γεμάτος από μία βαθιά αίσθηση ανασφάλειας, άγχους και ενοχής, που δημιουργείται πάντα όταν δεν μπορεί να υπερνικηθεί η ανθρώπινη μοναξιά. Βεβαίως, ο «πολιτισμός» της αγοράς δεν αφήνει τίποτα ανεκμετάλλευτο. Προσφέρει πολλά καταπραϋντικά για να απαλλαγούν οι άνθρωποι από την αίσθηση της μοναξιάς: Είναι η άκαμπτη ρουτίνα της γραφειοποιημένης, μηχανικής δουλειάς, η ρουτίνα της ψυχαγωγίας, η παθητική κατανάλωση ήχων και φώτων που προσφέρει η βιομηχανία της ψυχαγωγίας, η παθιασμένη αγορά πραγμάτων, η μανιακή κατανάλωση σεξ κ.λπ.

Το αλμυρό νερό που προσφέρεται για να σβήσει τη δίψα είναι η γλώσσα της... μοναξιάς. O βιομηχανικός, δηλαδή, καταναλωτικός λόγος, η γλώσσα της διαφήμισης: O λόγος που τρέφεται και τροφοδοτεί τις αλλοτριωμένες ανθρώπινες σχέσεις, ο λόγος που διαβρώνει και αποξηραίνει τα πάντα.

O καταναλωτικός διαφημιστικός ίλιγγος δεν δημιουργεί απλώς την αίσθηση του ανικανοποίητου, αλλά και την ψευδαίσθηση ότι μπορεί να καλυφτεί το κενό με περισσότερα χρήματα, με ένα μεγαλύτερο σπίτι, με δύο αυτοκίνητα αντί για ένα, με τη μετακόμιση σ’ ένα καλύτερο προάστιο, με τη σεξουαλική απληστία και ευδαιμονία και με ένα σωρό άλλα υποκατάστατα.

Γι’ αυτό και ο διαφημιστικός λόγος ερεθίζει σε μεγάλο βαθμό τις ορμές για τροφή, σεξ και αναπαραγωγή. Προβάλλει εντυπωσιακά έγχρωμα συμπόσια εύγευστων φαγητών ως έκφραση αγάπης. Αυτή η «στοματική» ικανοποίηση απαιτεί με τη σειρά της την αγορά του κατάλληλου σπιτιού και την ανάλογη επίπλωση και διακόσμηση.

Η σεξουαλική ικανοποίηση γίνεται υπόσχεση των φανταχτερών διαφημίσεων που παρουσιάζουν κραγιόν, βαφές μαλλιών, ρούχα υψηλής ραπτικής, αρώματα, χρώματα, ποτά, ατμόσφαιρα ήχων, φώτων και γευμάτων. Oι κρυφές χαρές της αναπαραγωγής απαιτούν μεγάλη ποικιλία προϊόντων, αρχίζοντας από τα ροζ και γαλάζια προϊόντα, τα γεμάτα από παιχνίδια παιδικά δωμάτια, φτάνοντας μέχρι το σχετικό με τα μωρά βιβλίο -το ευαγγέλιο του δόκτορα Σποκ.

Από τον ίλιγγο της κατανάλωσης ιδιαίτερα υποφέρουν οι ενδοοικογενειακές σχέσεις. O διαφημιστικός λόγος τις μετατρέπει σε σχέσεις μεταξύ κατόχων πραγμάτων.

Τη γυναίκα την περιορίζει στο ρόλο ενός αγοραστή πραγμάτων, ενός καταναλωτή, και τον άντρα τον μεταβάλλει τον ίδιο σε «καταναλωτικό πράγμα».

Τα ίδια τα παιδιά μεταβάλλονται σε ζωντανές περιουσίες, μέσα σε ένα σπίτι στολισμένο με κάθε είδους διακοσμητικά. Έτσι, άντρες, γυναίκες, γονείς και παιδιά, ανίκανοι να καταλάβουν, πολύ περισσότερο να εκφράσουν με λέξεις, την πραγματική πηγή της δυσφορίας και της εχθρότητάς τους, αποξενώνονται μεταξύ τους, συχνά κατηγορώντας ο ένας τον άλλον για την ακρωτηριασμένη ζωή τους.

[Θ.Π.]

ΘPYMMATIΣMENEΣ ΣXEΣEIΣ



Η καθημερινή ζωή του σημερινού ανθρώπου
είναι τόσο μισητή, που μόνο οι χοντροκέφαλοι,
οι ηλίθιοι και αυτοί που δεν έχουν νεύρα,
καλαισθησία ή ευαισθησία είναι δυνατόν
να την αντέξουν.
Έρμαν Έσσε

O τεχνοκρατικός και καταναλωτικός «πολιτισμός» θρυμματίζει και συντρίβει τους ανθρώπους, δημιουργεί «πολλούς δυστυχισμένους»: Κοπάδι δυστυχισμένων. Ευτυχισμένοι είναι μόνο οι «λίγοι»-ελάχιστοι: Αυτοί που αντιστέκονται. Αυτό φυσικά δεν μπορούν να το καταλάβουν οι «υποταγμένοι», δηλαδή, οι «δυστυχισμένοι πολλοί».

Αυτοί ζουν ξεχασμένοι από το πνεύμα, παρασυρμένοι και προσαρμοσμένοι στα γρανάζια του συστήματος.

Oι «λίγοι ευτυχισμένοι» είναι το «αλάτι της γης», η μουσική και η ευτυχία της ευφυΐας, η ανάσα της ζωής. Αυτοί οι «λίγοι» δραπετεύουν από τη λογική και την ηθική του σύγχρονου καπιταλισμού. Επαναστατούν εναντίον όλων των εξαρτήσεων: Oικονομικών, πολιτικών, ηθικών, ενοχικών κ.λπ.

Υπάρχει, όμως, παρ’ όλα αυτά στην ευτυχισμένη ζωή των «ευτυχισμένων λίγων» ένα σημείο βαθύτατης θλίψης και πόνου. Είναι τυραννικό να είσαι κόντρα στο ρεύμα. Βεβαίως, όταν ζεις πραγματικά πονάς. Τα αλλοτριωμένα αυτόματα μόνο δεν μπορούν να αισθανθούν, δεν μπορούν να αγαπήσουν, δεν μπορούν να υποφέρουν.

Το μεγάλο έγκλημα της τεχνοκρατικής ομοιομορφίας και ισοπέδωσης είναι ότι μετατρέπει τις ανθρώπινες σχέσεις, σε σχέσεις αλλοτριωμένων αυτομάτων, όπου «ο καθένας βασίζει τη σιγουριά του με το να μένει στενά προσκολλημένος στο κοπάδι, και να μη διαφέρει σε σκέψη, αισθήματα ή πράξεις» (Φρομ).

Oι ανθρώπινες σχέσεις είναι -οι περισσότερες σήμερα- συμβατικές. Η «συμβατική σχέση» δεν είναι το υποκατάστατο, αλλά ακριβώς το αντίθετο της γνήσιας σχέσης. Τα λόγια, στις συμβατικές σχέσεις, είναι κυριολεκτικά κούφια, δεν έχουν καμία εκφραστική δύναμη, αφού η αληθινή επικοινωνία περνάει μέσα από ένα βαθύ αίσθημα που δεν μπορεί να υπάρξει κάτω από συνθήκες συμβατικές. Oι συμβατικές σχέσεις παγιώνουν έτσι τη συνήθεια, να ζούμε σε μια κατάσταση μόνιμης υποκρισίας.

Η οδύνη, βεβαίως, καιροφυλακτεί πάντα. Ακόμη και όταν μας παρουσιάζεται η ευκαιρία να ζήσουμε μιαν αυθεντική σχέση, είμαστε τόσο ασυνήθιστοι σε κάτι τέτοιο, τόσο ανέτοιμοι, που από φόβο μήπως δεν μπορέσουμε να ανταποκριθούμε, υιοθετούμε ψεύτικη συμπεριφορά. Φτάνουμε έτσι σε αδιέξοδο. Από τη μια οι σχέσεις μας είναι συμβατικές, ψεύτικες και οδυνηρές και από την άλλη οι γνήσιοι δεσμοί μάς κάνουν να πονούμε, γιατί απαιτούν μία συμπεριφορά βασισμένη στην αλήθεια που μας τρομάζει. Φοβόμαστε την αλήθεια και σιδερώνουμε τα αισθήματά μας: Δολοφονούμε ό,τι πιο ωραίο έχουμε μέσα μας...

ZΩΔIA:
H ΦΘOPA THΣ ΣYNEIΔHΣHΣ




Η μυθοπλασία πηγάζει από εκείνη την παλιά και βαθιά ανάγκη των ανθρώπων να μιλήσουν, να περιγράψουν και να εξηγήσουν με κάποιον τρόπο δυνάμεις ακαταμάχητες, το αναπότρεπτο καθώς και το δέος τους μπροστά στο άγνωστο.

Η αναζήτηση της υπέρτατης δύναμης αποτελεί το κυρίαρχο στοιχείο κάθε μύθου. Πάνω σε αυτά τα στοιχεία και τις ανάγκες της αλλοτριωμένης ύπαρξης έχει θεμελιωθεί σήμερα ένα τεράστιο μυθικό οικοδόμημα: Η αστρολογία.

Τα ζώδια είναι μία νέα επιδημία πνευματικής αδράνειας και μόλυνσης. Βλέπουμε σήμερα ένα πλήθος ανθρώπων να πλήττει και να αγανακτεί σε κάθε εκδήλωση που απειλεί την πνευματική του νωχέλεια, ωστόσο, να γνωρίζει τα πάντα γύρω από τα ζώδια και να πιστεύει φανατικά τις αστρολογικές προβλέψεις. Σύμπτωμα των καιρών!

Σύμπτωμα φθοράς! Γιατί η αστρολογία είναι μια φθαρμένη μορφή φιλολογίας. Είναι -όπως λέει ο Μπαρτ- η λογοτεχνία του μικροαστικού κόσμου.

Η μικροαστική μυθολογία των άστρων, φυσικά, δεν έχει καμία σχέση με τους λαϊκούς μύθους. Oι λαϊκοί μύθοι ενσωματώτουν τις λαϊκές παραδόσεις και τα κοινωνικά όνειρα, τον αγώνα του ανθρώπου κατά της θεσμοποιημένης κοινωνικής πραγματικότητας. Oι λαϊκοί μύθοι έχουν το στοιχείο της κοινωνικής δυναμικής και του ονείρου.

Τα άστρα δεν αξιώνουν ποτέ την ανατροπή της τάξης. Σέβονται το κοινωνικό κατεστημένο και τα ωράρια εργασίας, συμβάλλοντας στην ψυχική θεσμοποίηση αυτού του κατεστημένου. Το κοινωνικό κύκλωμα δεν υπάρχει στη μυθολογία των άστρων. O άνθρωπος εδώ φυλακίζεται στην απόλυτη αλλοτρίωση των προφητειών, όπου τα ενδεχόμενα των επιτυχιών ή αποτυχιών εξισορροπούνται.

O κόσμος της φυλακής είναι η μικροαστική οικογένεια, οι συγγενείς και οι συνάδελφοι. Oι σχέσεις εδώ δεν επιδέχονται αληθινές κρίσεις, μονάχα μικροσυγκρούσεις που οφείλονται στην κακοκεφιά ή στη ματαιοδοξία. O αισθηματικός ουρανός δεν ανοίγει παρά μονάχα όταν πρόκειται για την «ποθούμενη» λύση: Tο γάμο τον «ταιριαστό». Oι αισθηματικές «υποθέσεις» είναι όπως οι εμπορικές «συναλλαγές»: «Yποσχέσεις», «απογοητεύσεις», «αποτυχημένες επιλογές»...Η καρδιά είναι το ραντεβού ύστερα από τη δουλειά ή η κυριακάτικη περιπέτεια...

Όλα αυτά είναι η μυθολογία του μικροαστικού κόσμου: Η θεσμοποιημένη συνείδηση των συνθηκών ζωής της υπαλλήλου, της πωλήτριας κ.λπ. O κόσμος μας, με τη μικροαστική ιδεολογία, συρρικνώνει τις επιδιώξεις και τις επιθυμίες της ανθρώπινης ύπαρξης: Την πνίγει στις μικρές σκέψεις και στα μικρά αισθήματα. Το άτομο συνθλίβεται ανάμεσα σε αυτό που είναι και σε αυτό που θα ήθελε να είναι. Αυτή την αίσθηση της αδυναμίας ο μικροαστός άνθρωπος την πνίγει στα γοητευτικά ονειροπολήματα και στις αστρολογικές προβλέψεις. Η αστρολογία, συνεπώς, καλύπτει σαν υπνωτικό χάπι αυτή την αίσθηση της αδυναμίας και του κενού...